In azuur een golvende drielingbalk van zilver; in een met drie hele en twee halve punten grootuitgetand schildhoofd van goud vijf sterren van keel, geplaatst 3 en 2. Het schild gedekt met een gouden kroon van vijf bladeren (1). Algemeen Voor de tweede maal vindt er in deze streek een gemeentelijke herindeling plaats. Bij de eerste herindeling van 1 januari 1990 wordt bij de wapenontwerpen vooral de nadruk gelegd op de symboliek van de aparte samengevoegde gemeenten. Deze keer betreft het een groter geheel. Ofschoon de gekozen naam voor de nieuwe gemeente "Oldambt" een groter gebied beslaat, is de naamskeuze van het centrale gedeelte van het Oldambt zeer valide.
De naam Oldambt is overigens na een referendum vastgesteld op 25 september 2008 in de gemeenteraden Reiderland, Scheemda en Winschoten. Voor het ontwerp van een wapen voor een nieuwe gemeente geldt dat de gemeenten die samengevoegd worden zich zowel in de naam als het wapen kunnen vinden en herkenbaar zijn. Voorts geldt dat de wapens van de samen te voegen gemeenten zich niet zonder meer laten combineren tot een nieuw gemeentewapen. Niet alleen levert dat geen esthetisch geheel op, het wordt ook te onduidelijk. Het heeft bovendien het nadeel dat meer de nadruk wordt gelegd op de samenstellende delen van de nieuwe gemeente, dan op het geheel.
Het nieuwe wapen Bij het samenstellen van het nieuwe wapen is niet meer verwezen naar de plaatselijke beschermheiligen doch naar gemeenschappelijke symbolen: de kerkzegels uit de middeleeuwen en het water. Inbraken van de Dollard hebben mede de structuur van het Oldambt ingrijpend gewijzigd. De Dollard heeft immers destijds een groot gedeelte van het Oldambt verzwolgen.
De oudste zegels in dit gebied zijn van Reiderland. Er is een exemplaar uit 1276 in het Staatsarchiv te Munster. In het zegel staat een Romaans kerkgebouw, waarschijnlijk van het praemonstratenser klooster Palmar, dat aan het begin van de 15e eeuw in de Dollard is verdwenen. Een afbeelding van deze kerk wordt in 1894 opgenomen in het wapen van de inmiddels opgeheven gemeente Bellingwolde en in 1971 in het wapen van het Reiderzijlvest. Van het oude landschap Oldambt zijn zegels bekend vanaf 1347. Ze vertonen de oorspronkelijke kerk van Midwolda, waar de eigenerfden en richters in de middeleeuwen bijeen zijn gekomen. Deze Romaanse kerk met haar torens is een karakteristiek beeld. Aan de hand van het zegel van Oldambt kunnen we precies nagaan hoe die kerk er uit heeft gezien: een Romaanse kruiskerk met zijbeuken, het koor gesloten door een halfronde absis. De hoofdtoren, in het verlengde van het schip ingebouwd door de zijbeuken. Twee kleinere torentjes, in de hoeken tussen transept en koor, completeren het geheel. Iedere toren is getopt geweest door een kruis en op de nok van het koor zat een vogel.
Door de elkaar soms bekampende hoofdelingen is de rechtsgang van het gewone volk niet meer verzekerd en daarom verbinden de kerspelen zich in 1435 met de stad Groningen, die steeds een militaire macht ter beschikking heeft. De hoofdelingen moeten het weldra afleggen. Zij blijven echter personen van aanzien en behouden een zekere voorrang bij het bekleden van ambten en publieke waardigheden. Door de stad Groningen wordt herhaaldelijk uit hun midden de drost benoemd. Deze bestuurder, die zetelt op de borg te Zuidbroek, is ook waterstaatkundig gezien een belangrijk persoon.
Het getande schildhoofd met de vijf sterren verwijst naar de torens van kerken op de zegels van zowel Reiderland als Oldambt, als naar het wapen van Reiderzijlvest.
Gemeente Winschoten De gemeente Winschoten valt in 1990 buiten de gemeentelijke herindeling.
‘In azuur het beeld van de Heilige Vitus, zijnde een jongeling van natuurlijke kleur, gekleed in een tunica van zilver, in de rechterhand houdende een martelaarspalmtak van hetzelfde en in de linker een gouden boek en staande op een voetstuk van zilver'.
Waarom St. Vitus in Winschotens gemeentewapen? Vóór de reformatie (16e eeuw) heeft het Duitse klooster Corvey a/d Weser (vlakbij Hó'xter) grote invloed in Noord-Duitsland en Noord-Nederland. Dat blijkt o.a. uit een akte van 1474, waarin de abt van Corvey schrijft over 'onze voghedije to Wynschot'. Het klooster te Corvey heeft St. Vitus als schutspatroon en het ligt dus voor de hand dat ook de Winschoter parochie aan deze Romeinse martelaar uit het begin van de 4e eeuw is gewijd. De burgerlijke gemeente onderschrijft in 1853 door de keus van het gemeentewapen de historische banden die er eeuwenlang zijn geweest tussen het klooster Corvey en Winschoten, oudtijds een bezitting van de abdij.
Nu zijn heiligenfiguren, in het algemeen meestal de schutspatroon van de plaatselijke kerk, wel geschikt voor zegels, maar minder voor wapens ook uit respect voor de betreffende Heilige, immers de toepassing van heraldische afbeeldingen op velerlei gebied maakt een afbeelding van de Heilige zelf minder geschikt. Een wapen is voorts een herkenningsteken dat in één oogopslag duidelijk moet zijn.
Op 31 juli 1825 wordt de gemeente Winschoten evenals Delfzijl en Appingedam door Koning Willem I erkend als stad bij Koninklijk Besluit No 46, wegens de centrumfunctie voor bestuur, cultuur en industrie. Merkwaardig is dat het wapen niet wordt aangepast met een bijbehorende kroon. De achterliggende redenen zijn onbekend. Het is alleszins aanvaardbaar dat het schild van de gemeente Oldambt wordt gedekt door een kroon van vijf bladeren, gezien het belang van deze grote gemeente en het belang van de stad Winschoten met zijn oude erkenning als stad sinds 1825 (2).
Ontstaansgeschiedenis van de wapensymboliek bij de eerste herindeling (3) Gemeente Reiderland (Beerta, Finsterwolde, Nieuweschans) (4).
Gemeente Scheemda (Scheemda, Midwolda, Nieuwolda) (5). Voor het wapen van de gemeente Scheemda is gebruik gemaakt van symbolen die betrekking hebben gehad op de wapens van de samenstellende gemeenten.
Het in 1894 verleende wapen van Midwolda heeft in zilver een kerk met vier torens getoond, alles in natuurlijke kleur en staande op een terras van sinopel met, evenals in het zegel, vijf sterren boven het dak. Aangezien dit oorspronkelijk een kerkzegel is geweest, hebben de vijf sterren voor de vijf wonden van Jezus tijdens Zijn kruisdood gestaan (6).
Opmerkelijk is de wapenspreuk MILES DOMINI INDEFESSUS zoals hij in het in 1931 verleende wapen van Nieuwolda voorkomt. MILES DOMINI INDEFESSUS is te vertalen met: ‘De onvermoeibare krijgsman des Heren’.
In het oude gemeentewapen van Scheemda prijkt de figuur van de profeet Nehemta.
Hij is ontleend aan de zegels van de karspelen Scheemda en Nieuw Scheemda. Dat laatste wordt in 1661 door 'Burgemeesteren en Raad van de stad Groningen' geaccordeerd. Het strijdend bouwen wordt er in tot uitdrukking gebracht: ‘En de bouwers hadden zijn zwaard aan zijne lendenen gegord, en zij bouwden.’ (Nehemia 4:18).
De nieuwe wapens uit 1977 worden gedekt door de voor gemeenten gebruikelijke kroon met drie bladeren en twee parels.
De vlag Bij de Hoge Raad van Adel wordt een vlaggenregister bijgehouden van instellingen die bij Koninklijk Besluit een wapen wordt verleend. De vlag voor deze nieuwe gemeente conformeert zich aan het wapenschild met dien verstande dat de golvende dwarsbalken anders geschikt zijn.
De omschrijving van de vlag luidt als volgt:
Het wapen met bijbehorende vlag zijn evenals de oude wapens en vlaggen van de eerste herindeling ontwikkeld onder auspiciën van het Consulentschap voor de Heraldiek in de provincie Groningen, waarvan de auteur Ir. Anders Daae, voorzitter is.
Afb. boven: De nieuwe vlag van de gemeente Oldambt.
Meer lezen:
Noten: 1. Het wapen is getekend door C.Q.C.M. Walschots te Rijswijk ZH. 2. J.C.M. Cox, Repertorium van de stadsrechten in Nederland. (V.N.G.'s-Gravenhage 2005). 2. Deze wapens zijn getekend door Karei van den Sigtenhorst te Rijswijk ZH. 4. K. Sierksma, De gemeentewapens van Nederland. 5. K. Sierksma, De gemeentewapens van Nederland. 6. Prof. Dr. P.J.A. Nissen: De veronderstelling dat de vijf sterren in profane zegels een kerkelijke oorsprong hebben, lijkt mij heel aannemelijk. Vooral in de late middeleeuwen ontwikkelt zich een sterke devotie tot de vijf wonden van Christus. Bedoeld zijn dan de zogenaamde primaire wonden, die dus bij de kruisiging zelf zijn aangebracht. Deze zijn te onderscheiden van de zogenaamde secundaire wonden, die door geseling, doornenkroon en kruisdraging zijn veroorzaakt. Die vijf kruiswonden kunnen gesymboliseerd worden in vijf sterren, ook in een ster met vijf punten of een bloem met vijf blaadjes. Verschillende kloosterorden, zoals de dominicanen en later ook de passionisten, hebben een sterke verering gekend voor die vijf wonden. De dominicanen hebben een eigen feestdag ter ere van de vijf wonden gekend van Christus (Festum SS. Quinque Vulnerum) op de vrijdag in de derde week van de vasten. De band tussen de Dominicanen en de Groninger Ommelanden is zeer nauw geweest. Bij de franciscanen (minderbroeders) bidden de broeders, ter vervanging van het getijdengebed, vijf Onze Vaders en vijf Wees gegroeten ter ere van de vijf wonden van Christus. Daarvoor is zelfs een vijfwondenrozenkrans gebruikt, dus een rozenkransje met slechts vijf kralen. Voor de afbeeldingen van de wonden van Christus kan ik verwijzen naar de studie van Wiltrud Meersmann, Der Schmerzensmann, Düsseldorf 1952, en voor de middeleeuwse devoties rond de vijf wonden naar de studie van Friedrich Ohly, Süsse Nagel der Passion. Ein Beitrag zur theologischen Semantik, Baden-Baden 1989.
Algemene bronnen: 2. De zegelafbeelding is ontleend aan het boek van Blok, P.J., JA Feith e.a. Oorkondenboek van Groningen en Drente (Groningen 1896-'99), 2 dln.
Deze pagina maakt deel uit van www.nazatendevries.nl. Aan bovenstaande tekst is de uiterste zorg-vuldigheid besteed. Desondanks kunnen er best fouten voorkomen. Constateer je fouten en/of heb je vragen, correcties, aanvullingen......... geef die dan even aan mij door via mijn E-mail adres (zie rode balk boven). Wij hebben ons uiterste best gedaan om de auteurs van teksten/citaten en copyrightbepalingen van afbeeldingen te achterhalen. Mocht je rechthebbende zijn en hierover vragen of opmerkingen hebben, neem dan contact op via e-mail. Lees ook de 'Disclaimer' en 'Privacy' voor méér informatie en laat ook eens een bericht achter in het Gastenboek, dan weet ik waarvoor ik het doe.
Hoogeveen, 17 nov. 2011 Revisie: 5 september 2023.
|
